KORTE GESCHIEDENIS VUREN
Eerste bewoning van
het dorp
Ons dorp heeft een lange historie. Rond het jaar 900 woonden er al mensen in het huidige Vuren langs de Waal, op het westelijke puntje van de Tielerwaard. Zij leefden in die tijd hoofdzakelijk van de landbouw. Het zoeken naar bescherming tegen het stijgende rivier- en polderwater leidde tussen de tiende en dertiende eeuw tot het leggen van kaden. Als eerste werden de Zeivingen, daarna de Achterdijk en tenslotte de Waaldijk aangelegd.
.jpg)
In handen van adellijke families
De grond kwam geleidelijk in handen van adellijke families. Zij kregen heerlijke rechten, vandaar de aanduiding heerlijkheid Vuren. De machtigste heren van Vuren waren verwant aan de heren van Arkel uit Gorcum. Zij bouwden het kasteel de Tumelenburg dat tussen het oude kerkje aan de Waaldijk en de Steeg stond. Honderd meter ten westen van het kasteel bouwden zij buitendijks een Romaans kerkje dat enkele eeuwen later door het Waalwater werd verzwolgen. Het werd vervangen door een kerk op de plaats waar nu nog het kerkgebouw op de dijk staat. Ook het kasteel dat de Arkelse oorlog (1401-1412) had overleefd verdween nadat terugtrekkende Franse troepen het in 1673 vernielden.
Vuren verarmde door de vernielingen van de Fransen en de regelmatig terugkerende rivieroverstromingen. De heren van Vuren gaven hun rechten op en de Staten van het Kwartier van Nijmegen verkochten in 1734 Vuren (en Dalem) aan de graaf van Bylandt. Hij liet vervolgens op de fundamenten van het oude kasteel een Engels Landhuis bouwen met een Engelse tuin. Inmiddels had een Utrechtse steenbakkersfamilie een steenoven opgericht op de Hondswaard. Op die plek staat nu nog een restant van de schoorsteen van de laatste oven die daar tot 1991 actief was. Een eeuw later richtten de rentmeester en leden van glasblazersfamilie uit Leerdam een glashut op aan de Waaldijk in de nabijheid van de Vurense korenmolen (thans het terrein van Xella).
Ontstaan van de eerste
bedrijven
In 1771 kocht Gerard Meerman de heerlijkheid Vuren en Dalem van Carel van Bylandt. Zijn zoon erfde de heerlijkheid. Hij verzamelde boeken en is nog bekend van het Museum Meermanno (Huis van het Boek) in Den Haag. De familie Viruly kocht de heerlijkheid in 1822. Hun nazaten zijn, ondanks hun vertrek uit Vuren in 1895 en de sloop van hun landhuis, nog steeds vertegenwoordigd in de naam Viruly van Vuren en Dalem.
.jpg)
Vuren had tot midden negentiende eeuw twee watermolens staan om het overtollige water uit de polder uit te malen op de Waal. De achtermolen stond in de polder waar de Molenweg de Achterdijk kruist. Het water in de Vliet ging langs de Polderse kade. Via een duikersluis ging het water naar de voormolen die het water op de Waal uitmaalde. In 1825 werd de uitwatering verlegd van Vuren naar de Linge via de Oostgracht van Gorinchem en werd de voormolen afgebroken. In 1870 werd de afwatering overgenomen door het stoomgemaal Constantia Adriana aan de Spijkse dijk ter hoogte van de aansluiting van de Lingsesdijk.
Waterhuishouding
Emigratie
Op kerkelijk gebied leidde de Afscheiding die in Vuren in 1835 plaatsvond tot een scheuring in de samenleving. Na vervolgingen en gevangenzettingen vertrokken in de jaren veertig en vijftig van de negentiende eeuw verschillende afgescheiden Vurense families onder leiding van ds. H.P. Scholte naar Pella in Amerika om een nieuw bestaan op te bouwen. Ook de aardappelziekte en de daarop volgende hongersnood in West-Europa droegen bij aan deze tocht naar de andere kant van de oceaan.
Het fort bij Vuren werd aangelegd in de jaren 1844-1849 en maakte deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het werd gebruikt tijdens de verschillende mobilisaties en kreeg in 1940 een Duitse luchtaanval te verwerken. Het bleef daarna in Duitse handen tot de laatste dagen voor de bevrijding in 1945. Daarna werden daar verschillende ‘foute’ Nederlanders uit de regio gevangen gezet.
De rol van
fort bij Vuren
Tijdens de oorlog stortte een vliegtuig op een woonhuis. Daarbij kwamen een vader en twee dochters uit het dorp om het leven.
Ook werden boven Vuren enkele vliegtuigen neergehaald. Een Poolse en een Nieuw-Zeelandse piloot vonden daarbij dood. Laatstgenoemde, J.D. Lunn, werd op het oude kerkhof in Vuren begraven.
.jpg)
Eind negentiende eeuw en begin twintigste eeuw kwam het verenigingsleven op gang. Als eersten de muziekvereniging en de ijsclub, later de voetbalvereniging. Na de bouw van het cultureel centrum De Koels ontstonden diverse binnensportverenigingen waaronder Serve 68 en ODI.
Opkomst van het verenigingsleven
Jaren 60
Groei
In de jaren zestig van de twintigste eeuw kwamen diverse ontwikkelingen in Vuren in een versnelling. De ruilverkaveling, dijkverzwaringsplannen en de vestiging van nieuwe bedrijven, onder andere van de uit Utrecht overgekomen chemische industrie, het huidige Sonac, Wago en Kleyn Trucks op het nieuwe industrieterrein langs de Zeiving, gaven het oude dijkdorp een geheel ander aanzien. Veel huizen en boerderijen verdwenen en de kern van het dorp verhuisde naar een nieuwbouwwijk tussen de nieuwe provinciale weg, de Graaf Reinaldweg en de Waaldijk.
Eind 20e eeuw
Veranderingen
In 1986 hield de gemeente Vuren met Dalem op te bestaan. Dalem kwam bij Gorinchem en Vuren en Herwijnen werden samengevoegd met de vroegere Zuid-Hollandse gemeenten Asperen en Heukelum tot een nieuwe gemeente Lingewaal.
Wisseling van bedrijven
Economisch ging het met de oude industrieën in Vuren niet zo goed. Moest in de jaren negentig de steenfabriek van Heuff eraan geloven, in 2002 volgde na honderd jaar de sluiting van de kalkzandsteenfabriek Loevestein. Het industrieterrein breidde zich uit en er vestigden zich nieuwe bedrijven uit de omgeving zoals DJS Hekwerken, Transportbedrijf Hartog & Bikker en ALD Automotive.
Als gevolg van dreigende dijkdoorbraken in 1995 en 1998 moest de Waaldijk opnieuw verhoogd en verzwaard worden, hetgeen rond 2000 was voltooid. In 2021 startte een nieuwe dijkverbeteringronde die het aanzicht van Vuren weer zal veranderen. Ook het centrum van Vuren kreeg een volledig nieuw gezicht met nieuwbouwwoningen en wat hogere bouw. Het dorp is klaar voor nieuwe ontwikkelingen!
.jpg)
Nieuw
gezicht